Έχοντας ολοκληρώσει δύο από τα τέσσερα μυθιστορήματα του Βιάν (τα υπογεγραμμένα ως Βέρνον Σάλιβαν) διψάω για περισσότερα -όπως οι χαρακτήρες του για βία. Βρίσκομαι στο βιβλιοπωλείο, όπου θα συναντήσω (και θα αποκτήσω) μια νέα κυκλοφορία και λίγους μήνες μετά, πιάνοντας το βιβλίο στα χέρια μου, συνειδητοποιώ πως πράγματι πρόκειται για ένα από τα νουάρ του. Ωστόσο, το Δεν γλιτώνεις έχει μια ιδιαιτερότητα. Ο Μπορίς Βιάν δεν το ολοκλήρωσε ποτέ. Κάτι που ανέλαβε να κάνει εν τέλει το Oulipo.
Στις 15 Δεκεμβρίου του 1950, ο Μπορίς Βιάν συλλαμβάνει την ιδέα για το μυθιστόρημά του. Δέκα χρόνια μετά, και μόλις έναν χρόνο από τον θάνατο του συγγραφέα, ιδρύεται το Oulipo. Το Εργαστήρι Δυνητικής Λογοτεχνίας (Ouvroir de litterature potentielle), έχοντας μια σύνοψη και τα τέσσερα πρώτα κεφάλαια του Βιάν, από τους κληρονόμους τους, ολοκληρώνει αισίως το έργο.
Προσοχή! Κίνδυνος για spoiler
Ο Φρανκ επιστρέφει στην πόλη του, σε μια αμερικάνικη επαρχία. Οι αναμνήσεις από τον πόλεμο της Κορέας είναι εξαιρετικά ζωντανές, σε αντίθεση με το χέρι του. Η απουσία του οποίου δε, δεν του αφήνει περιθώρια για ψευδαισθήσεις στη ζωή. Σκεπτόμενος την πρώτη κοπέλα του, έρχεται αντιμέτωπος με την είδηση του θανάτου της.
«Πέρασαν χρόνια από τότε που δεν αγαπούσα πια την Έλλεν. Αλλά μόλις που είχα αφήσει πίσω μου την κορεάτικη γη, όπου η σφαγή ήταν καθημερινός κανόνας βίου, ξυπνητός εφιάλτης, και να που ξανάπεφτα στα αίματα, στους φόνους και σε όλα εκείνα τα άγρια και αλλόκοτα γρανάζια του θανάτου.»
Λίγα λόγια
Άκρως προκατειλημμένη, ολοκληρώνοντας το τέταρτο κεφάλαιο και τελευταίο αυθεντικό του Βιάν, ξεκίνησα να ψάχνω για ψεγάδια. Έβρισκα κάποια σημεία πολύ επιτηδευμένα. Με το πέρας όμως των κεφαλαίων, το μυστήριο γύρω από την υπόθεση και οι χαρακτήρες που ήρθαν στο προσκήνιο με κράτησαν. Υπάρχουν σημεία στο βιβλίο, που η ιστορία είναι τόσο καλή, όπου καταφέρνει κανείς να ξεχάσει την ύπαρξη του Oulipo. Το ύφος και η θεματολογία δεν αφήνει και πολλές αμφιβολίες για το αν πρόκειται για άλλο ένα βιβλίο του Σάλιβαν, παρόλο που το ψευδώνυμο αυτό το χρησιμοποιούσε αποκλειστικά για τις εκδόσεις Scorpion.
Η χρήση του πρώτου προσώπου στην αφήγηση, φυσικά προσδίδει αμεσότητα. Ιδίως όταν επικρατεί σε ένα ήδη άμεσο περιεχόμενο, όπως του Βιάν. Το αρρωστημένο σύμπλεγμα της μητέρας με τον γιό της, εντάσσεται τόσο φυσιολογικά στην πλοκή. Δημιουργεί ακόμα και ενοχές στον Φρανκ που μπορεί να πίστεψε κάτι εναντίον της. Γεγονός που δημιουργεί παρεξηγήσεις, βιαστικές κινήσεις και δολοφονίες. Η βία υπάρχει παντού, και εύκολα συνδυάζεται με το παρελθόν του ήρωα. Σεξ και ρατσισμός, επίσης.
Γίνονται αναφορές στον Μπαλζάκ και στον Ευγένιο Ο’ Νηλ, όπως και στα ίδια τα έργα του Μπορίς Βιάν. Τίτλοι βιβλίων και στίχοι τραγουδιών του, καθώς η διάθεση που επικρατεί είναι ήδη αρκετά τζαζ και φωνάζει για ένα μπέρμπον. Οι σημειώσεις που συνοδεύουν την έκδοση, το κάνουν ακόμα πιο ενδιαφέρον. Με αποκορύφωμα τη σύνοψη του συγγραφέα. Παρά την αστυνομική του υπόθεση, δεν χρονοτριβεί, καθώς σου αφήνει σίγουρα μια αίσθηση ολοκλήρωσης. Εμπεριέχει όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά του είδους, σε συνδυασμό με το καυστικό και ειρωνικό στυλ του Βιάν. Είναι άγνωστος ο λόγος που είχε μείνει ανέκδοτο το συγκεκριμένο εγχείρημά του.
Ωστόσο, όπως αναφέρεται και στο επίμετρο από την Νικόλ Μπερτόλτ:
…του φάνηκε πιθανό, σε αυτόν που έγραψε το Θα φτύσω στους τάφους σας σε δεκατέσσερις ημέρες, να συνθέσει γρήγορα ένα νουάρ μυθιστόρημα, διαφορετικού τύπου από τα προηγούμενα, και για το οποίο θα είχε επινοήσει πιθανόν ένα καινούριο ψευδώνυμο. Καθώς ήταν όμως ένας φουριόζος άνθρωπος, γρήγορα στράφηκε σε άλλα σχέδια, χωρίς να βρει χρόνο να επιστρέψει στο νουάρ μυθιστόρημά του.
Χαίρομαι, που δεν γλιτώσαμε.
- Δεν γλιτώνεις, Μπορίς Βιάν, εκδ. Πλέθρον, Αθήνα 2020
Παρόμοια άρθρα:
- Μετάφραση από τα αμερικανικά, Μπορίς Βιάν
- Η καλύτερη χειρότερη μέρα της ζωής σου
- Ο μαγικός κόσμος του Wilhelm Busch
Ακολουθήστε τις σελίδες μας σε Instagram, Facebook και Spotify για περισσότερη έμπνευση.
