Αγαπημένα μου πλάσματα,
Το κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου. 358 σελίδες, περίπου, για ένα κιβώτιο! Κενό περιεχομένου, ή μήπως όχι, το κιβώτιο του Αλεξάνδρου; Αιχμηρό, περίεργο και διεισδυτικό, είναι ένα βιβλίο που θα σας κρατήσει υπέροχη συντροφιά αυτή την εβδομάδα.
Μια ομάδα σαράντα ανθρώπων αναλαμβάνει να φέρει εις πέρας μια άκρως σημαντική και μυστική αποστολή. Τα μέλη της πρέπει να μεταφέρουν ένα κιβώτιο από την πόλη Α στην πόλη Β χωρίς να έχουν ιδέα τι έχει μέσα. Προφανώς και πεθαίνουν όλοι εκτός από έναν. Προφανώς και το κιβώτιο δεν μπορεί να περιέχει τίποτα τόσο σημαντικό όσο οι ζωές σαράντα ανθρώπων, σωστά;
Με πολλούς ενδιάμεσους σταθμούς, αφηρημένα σύμβολα που θυμίζουν μαθηματικά, απώλειες, ηθικά διλήμματα, πολιτική πίστη και ο κατάλογος μπορεί να συνεχιστεί για πολύ ακόμα. Η τρέλα της τυφλής υπακοής και του καθήκοντος έχουν εδώ πρωταγωνιστικό ρόλο.
Ο Αλεξάνδρου είχε μια σχέση πάθους με αυτό που λέμε – ή λέγαμε – αριστερά. Αγωνίστηκε, εξορίστηκε, δικάστηκε, καταδικάστηκε. Για κάποιους είναι προδότης και οπορτουνιστής, για κάποιους άλλους αθεράπευτα ιδεαλιστής και ανένταχτος. Εξαρτάται από την πάντα που κοιτά κανείς. Διαβάζοντας Το κιβώτιο ένιωσα πως είναι μια εξιστόρηση του πως ο ίδιος βίωσε ορισμένα πολύ ταραγμένα, από πλευράς πολιτικής και ηθικής, χρόνια της Ελλάδας.
Ντοστογιέφσκι και Ντοστογιέβσκη
Όπως και να έχει, η συμβολή του Αλεξάνδρου στη λογοτεχνία είναι πάρα πολύ σημαντική. Πέραν της δραστηριότητάς του σε ποίηση και λογοτεχνία, μας προσέφερε μια από τις καλύτερες μεταφράσεις –αν όχι την καλύτερη- του ρώσου συγγραφέα Φιόντορ Ντοστογιέβσκη. Όντας φαν του Ντοστογιέβσκη –έρχεται και το τέρας της λογοτεχνίας σε άλλη βδομάδα- γνώρισα τον Αλεξάνδρου. Μου κίνησε το ενδιαφέρον μιας και σε αυτόν είδα διαφορετικά τονισμένα τα ρώσικα ονόματα, διαφορετικά γραμμένο το όνομα του ρώσου συγγραφέα, πολλά αιχμηρά σχόλια, και είπα κάτι θα συμβαίνει εδώ! Αυτή η σκόπιμη διαφοροποίηση από όλες τις άλλες μεταφράσεις είχε τους λόγους της.
Η μετάφραση
Ξέρετε η μετάφραση, το ζήτημα της μετάφρασης, και ειδικά αυτής των λογοτεχνικών έργων είναι κάτι που τυραννά κόσμο και κοσμάκι. Μεταφραστές -ντααα- , φιλόσοφους, γλωσσολόγους και πάει λέγοντας. Είναι ιδιαίτερα δύσκολο να αποδώσεις σωστά ένα λογοτεχνικό κείμενο. Δεν φτάνει να ξέρεις vocabulary και grammar, όπως λέμε στο χωριό μου. Πρέπει να αγαπάς τις λέξεις, να γνωρίζεις τον συγγραφέα, να ξέρεις όλους τους χρωματισμούς και τα κρυφά νοήματα που είναι δεμένα με τις λέξεις και των δυο γλωσσών που χρησιμοποιείς. Μόνο τότε μπορείς να δημιουργήσεις κάτι καλό. Γιατί όπως και να έχει ένα μεταφρασμένο κείμενο πάντα θα υστερεί σε σχέση με το αρχικό. Αλλά φτάνει με τα θεωρητικά.
Εμείς που αγαπάμε το διάβασμα τους καλούς και υπεύθυνους μεταφραστές τους αγαπάμε λίγο παραπάνω. Ο Αλεξάνδρου ήταν ένας από αυτούς. Είχε ιδιότητες όπως μεταφραστής, συγγραφέας και ποιητής μα πάνω απ’ όλα άνθρωπος.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον να γνωρίσει κανείς όλο το έργο αυτού του ανθρώπου. Δεν θα σας απογοητεύσει, το υπόσχομαι! Βάλτε το σε ένα κουτί, που θα είναι μέσα σε ένα άλλο κουτί, που θα είναι μέσα σε ένα άλλο κουτί, που θα είναι μέσα σε ένα άλλο κουτί και θα έχετε ένα υπέροχο δώρο!
Α. Αλεξάνδρου, Το κιβώτιο, εκδ. Κέδρος
Τα φιλιά μου,
Ελένη
Υ.Γ. Διαβάστε καμιά γραμμή, δεν βλάπτει! Δεν χαλάνε τα ματάκια έτσι εύκολα. Η φωτογραφία είναι του Bruce Davidson, θα πούμε και για’ αυτόν.
Υ.Γ.2 Ίσως ξενίσει λίγο το Ντοστογιέβσκη με β και η, μα εδώ επέλεξα να κρατήσω την μεταγραφή που κάνει ο Αλεξάνδρου. Και αν σας πέσει βαρύ Το κιβώτιο, εδώ πιο χαρούμενα βιβλιαράκια Τα 13 ρολόγια. Ένα όχι και τόσο συνηθισμένο βιβλίο… και Τρυποκάρυδος: Μια ιστορία αγάπης; και για περισσότερη έμπνευση Beasty-press.com
