Στις 10 Μαρτίου 1914, στην προσπάθειά της να συνεισφέρει στην μάχη της ισότητας μεταξύ των δύο φύλων, η Βρετανή σουφραζέτα Μάρι Ρίτσαρντσον επισκέπτεται την Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου, για να λάβει την μεγαλύτερη των ποινών για πρόκληση φθοράς σε έργο τέχνης.
Η Αφροδίτη μπροστά στον καθρέφτη, Rokeby Venus, του Ντιέγκο Βελάσκεθ υπέστη επτά κοψίματα με μπαλτά και καταδίκασε την Μαρί σε 6 μήνες φυλάκισης. Ελάχιστοι άλλοι πίνακες γιορτάζουν, τόσο αισθησιακά και δελεαστικά, τη μείωση της γυναίκας σε ένα φυσικό σώμα, στο αντικείμενο της ανδρικής επιθυμίας. Έτσι, γίνεται άμεσα κατανοητό γιατί επιλέχθηκε ο συγκεκριμένος πίνακας.
Το περιεχόμενο
Στο κέντρο της σύνθεσης συνδυάζονται από τον Βελάσκεθ οι δύο καθιερωμένες πόζες της Αφροδίτης: ξαπλωμένη σε ένα κρεβάτι, κοιτάζοντας έναν καθρέφτη που κρατάει ο θεός της αγάπης, ο γιος της Έρως. Τα σκούρα σεντόνια κάτω από την θεότητα, θέτουν το εξαιρετικά λευκό της σώμα σε πλεονεκτική θέση, αφού παρουσιάζεται σαν ένα πιάτο έτοιμο να κάνει την εμφάνισή του και να εντυπωσιάσει.
Τίποτα δεν μπορεί να αποσπάσει την προσοχή του θεατή σε σχέση με άλλες συμβατικές σύγχρονες γυμνές απεικονίσεις. Εδώ δεν υπάρχει ούτε τοπίο, ούτε κάποιο ιδιαίτερο δωμάτιο. Η μόνη φιγούρα που διαφαίνεται, πέρα από το γυναικείο σώμα, είναι ο Έρωτας. Στα αριστερά, το ένα χέρι του ακουμπά πάνω στο άλλο σταυρωτά, ενώ η παρουσία της κορδέλας συμβολίζει τη σχέση του με τη θεά. Κι εφόσον ο Έρωτας πρόκειται καθαρά για μία μυθολογική φιγούρα, τότε και το σώμα παραπέμπει στη -μυθολογική- θεά Αφροδίτη, ενώ ο ζωγράφος δημιουργεί ένα καθωσπρέπει περιτύλιγμα γύρω από τα ταμπού και την επίσημη απαγόρευση του γυμνού εκείνης της εποχής, κάνοντας ξεκάθαρο πως δεν πρόκειται για μία πραγματική γυναίκα.
Το φαινόμενο
Η Αφροδίτη, η τόσο αγαπητή θεά στους ζωγράφους του 17ου αιώνα, που φέρει και ενσαρκώνει τις αρετές του κάλλους και της νεότητας, φαίνεται να κοιτάζει τον εαυτό της. Κάτι τέτοιο καθίσταται φυσικά αδύνατο. Αν στα αλήθεια συνέβαινε, πως ακριβώς ο θεατής μπορεί να δει το βλέμμα της να κατευθύνεται άμεσα προς αυτόν; Μπορεί η πρωτοτυπία αυτή να εισήχθηκε από τον ζωγράφο και μάλιστα, χρησιμοποιήθηκε και σε άλλα έργα του, συναντάται όμως συχνά και στην ψυχολογία της αντίληψης. Στο «φαινόμενο της Αφροδίτης», ο θεατής θεωρεί πως η Αφροδίτη θαυμάζει την αντανάκλασή της στον καθρέφτη. Παρόλα αυτά, αν και ο θεατής βλέπει τα μάτια της στον καθρέφτη, στην πραγματικότητα κοιτάζει τον ζωγράφο.
Στο σύνολό του, το έργο, εμπεριέχει την διαδικασία αυτή, του να κοιτάζει κανείς και να κοιτάζεται, αλλά το τι σκοπεύει να αναδείξει ο Βελάσκεθ μέσα από αυτό, παραμένει ακόμα ασαφές. Αντιπαραβάλλει την ψευδαίσθηση που δημιουργεί η τέχνη με την πραγματικότητα της ζωής, χρησιμοποιώντας ως μέσο την θολή εικόνα του καθρέφτη; Ή η Αφροδίτη προσωποποιεί την Ισπανία σε μία εποχή που είναι πολύ «απορροφημένη από τη δική της ομορφιά» και κατ’ επέκταση, πολύ ικανοποιημένη με την Καθολική της ευσέβεια;
Η καταστροφή
Η Μάρι Ρίτσαρντσον, ωστόσο, δεν ακολουθούσε αυτή την πορεία σκέψης. Η θολή εικόνα του καθρέφτη είχε άλλες ερμηνείες για αυτήν και την καταστροφή που προκάλεσε στο έργο. Σύμφωνα με την σουφραζέτα, ο θεατής επικεντρωνόταν στο ακαταμάχητο γυμνό σώμα. Η μόνη επαφή του κόσμου με το πραγματικό πρόσωπο της γυναικείας αυτής φιγούρας ήταν μέσω του καθρέφτη, ο οποίος όμως ήταν θολός. Η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας φαίνεται με αυτόν τον τρόπο να μην έχει καμία σημασία για τον ζωγράφο. Έτσι, ως ένδειξη διαμαρτυρίας ενάντια στην Κυβέρνηση που τιμώρησε μία συναγωνίστριά της, ήθελε να καταστρέψει την εικόνα της πιο όμορφης γυναίκας στην ιστορία της μυθολογίας. Μεταξύ άλλων, δήλωσε πως:
«Η δικαιοσύνη είναι ένα στοιχείο ομορφιάς, όσο και το χρώμα και το περίγραμμα σε έναν καμβά»
Το έργο αποκαταστάθηκε από την ομάδα συντήρησης της Πινακοθήκης του Λονδίνου, όπου εξακολουθεί να βρίσκεται. Είναι το μοναδικό γυμνό του Ντιέγκο Βελάσκεθ που σώζεται μέχρι και σήμερα.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
- Rose – Marie & Rainer Hagen, What Great Paintings Say – From the Bayeux Tapestry to Diego Riviera – Volume 2, TASCHEN.
- “Mary Richardson”, ανακτήθηκε από en.wikipedia.org
- “Το φαινόμενο της Αφροδίτης”, ανακτήθηκε από el.wikipedia.org
Παρόμοια άρθρα:
Για περισσότερη έμπνευση ακολουθήστε μας σε Facebook, Instagram και Spotify
