Μαθαίνοντας να ασκούμε κριτική

Κρίνω σημαίνει σχηματίζω γνώμη, αποφασίζω, κατακρίνω, ασκώ κριτική. Σημαίνει εκδήλωση της οπτικής που έχουμε απέναντι σε κάτι ή κάποιον. Η κρίση των άλλων ανθρώπων είναι από τα πρώτα πράγματα που δεχόμαστε και είναι μέρος μια αλληλεπίδρασης που μας δομεί, διαμορφώνει, δηλαδή, την συμπεριφορά και τον χαρακτήρα μας. Η κριτική μπορεί άλλοτε να μας βοηθήσει να βελτιωθούμε, και άλλοτε να μειώσει την αυτοπεποίθησή μας. Η άσκηση κριτικής και η αποδοχή της σε κάθε περίπτωση είναι μια κοινωνική συμπεριφορά, χωρίς την οποία μάλλον δεν θα μπορούσαμε να συμβιώσουμε και να εξελιχθούμε (όσο και αν κάνει την συμβίωση πιο δύσκολη…). Τι παραπάνω μπορούν, όμως, να μας πουν μεγάλες προσωπικότητες και η εμπειρία μας για την έννοια της κριτικής;

Για να αποφύγεις την κριτική, μην κάνεις τίποτε, μην λες τίποτε, μην είσαι τίποτε¹. Είναι δύσκολο να ερχόμαστε αντιμέτωποι με την εικόνα που διαμορφώνουν οι άλλοι άνθρωποι για εμάς. Να την αποδεχόμαστε και να προσπαθούμε να βελτιωθούμε έχοντας ως αφετηρία την κριτική είναι, ίσως, ακόμα πιο δύσκολο. Για τον λόγο αυτό, πάρα πολλοί από εμάς, άλλοτε αρνούμαστε να δούμε την αλήθεια και γυρίζουμε την πλάτη στην κρίση των άλλων ανθρώπων, και άλλοτε κλινόμαστε μέσα στο ‘’καβούκι’’ μας και σταματάμε να εκδηλώνουμε τον πραγματικό μας εαυτό, προσπαθώντας να προστατευθούμε. Αργά ή γρήγορα, όμως, πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι, όχι μόνο η κριτική ήταν, είναι και θα είναι παρούσα σε κάθε μας κίνηση, αλλά μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε υπέρ μας για να γίνουμε πιο δυνατοί.

Μην αποφεύγεις ούτε τους φίλους να κατακρίνεις, ούτε τους εχθρούς να επαινείς². Γιατί ασκώντας κριτική με ειλικρίνεια και σεβασμό στους αγαπημένους μας ανθρώπους τους βοηθάμε να γίνουν καλύτεροι από ό,τι ήταν, ενώ επαινώντας τους εχθρούς μας μπορούμε να μένουμε αληθινοί απέναντι στις αρχές μας.

Η κριτική είναι πιο εύκολη από την πρακτική³. Πολύ συχνά τυχαίνει να κρίνουμε αυστηρά τους ανθρώπους για τα έργα τους, χωρίς να αναλογιστούμε, πόσο πολύ προσπάθησαν και τι δυσκολίες συνάντησαν για να καταφέρουν αυτό που ήθελαν. Δυσκολευόμαστε να δείξουμε εμπάθεια και κρίνουμε τους άλλους ανθρώπους σαν να μην είναι πλασμένοι, όπως και εμείς, με αδυναμίες και ατέλειες, συνήθως γιατί δεν γνωρίζουμε πόσο δύσκολο είναι κάτι να πραγματοποιηθεί.

Αδιαφορώ για αυτά που γράφουν για εμένα, αρκεί να μην είναι αλήθεια⁴. Όταν δεχόμαστε κριτική τίθεται το εξής ζήτημα: είναι συκοφαντία ό,τι λέγεται για εμάς; Εάν όχι, θα δώσουμε αξία στην γνώμη των άλλων ή θα δείξουμε αδιαφορία; Η συκοφαντία δεν αποτελεί είδος εποικοδομητικής κριτικής, παρά μόνο ένδειξη κακοήθειας. Όσον αφορά, όμως, την αδιαφορία, η τακτική αυτή αποτελεί, ίσως, τον ευκολότερο δρόμο που επιλέγουν πολλοί να ακολουθήσουν. Υπολογίζοντας τις κριτικές που αναφέρονται σε πραγματικές πλευρές της προσωπικότητάς μας, έχουμε την ευκαιρία να αναθεωρήσουμε και να βελτιωθούμε.

Και τέλος: Όταν έρχεται η σειρά μας να ασκήσουμε κριτική, έχει σημασία να αντιλαμβανόμαστε την βαρύτητα των λόγων και την δύναμη των απόψεών μας. Να κατανοήσουμε, πως στην πραγματικότητα ο κάθε άνθρωπος έχει ένα ευαίσθητο κομμάτι και ότι μπορεί να επηρεαστεί (ή και να πληγωθεί) από τα λόγια μας. Αξίζει, λοιπόν, όχι μόνο να λέμε αυτό που σκεφτόμαστε, αλλά να σκεφτόμαστε αυτό που λέμε και τον σκοπό για τον οποίον θέλουμε να το πούμε.

1. Elbert Hubbard
2. Αναξαγόρας
3. Γεωργία Σάνδη
4. Κάθριν Χέπμπορν