Θυμάμαι την καθηγήτριά μου στο φροντιστήριο τα τελευταία χρόνια να τονίζει πως ο πρόλογος των άρθρων θίγει ένα επίκαιρο γεγονός. Όταν η συζήτηση όμως φτάνει στο πολιτικό σύστημα δεν υφίσταται η λέξη επικαιρότητα γιατί ποτέ δεν έφυγε τίποτα από αυτήν. Ζητήματα όπως ο ρατσισμός, η οικονομική διαφθορά, τα συμφέροντα των αρχηγών ήταν πάντα της μόδας. Αυτό σημαίνει πως παρά τις συνεχείς υποδείξεις, δεν υπάρχει κάποια σημειωμένη βελτίωση και πως οι χώρες, ως επί το πλείστον, συνεχίζουν στα ίδια μονοπάτια αδικίας με διαφορετικό μοτίβο. Αλλά ας είμαστε ρεαλιστές, κανείς δεν κατανόησε τόσο ογκώδη φαινόμενα και πολύπλοκες έννοιες με τα λόγια. Κατά βάθος πιστεύω πως ακόμα και οι ‘’δυνατοί’’ δυσκολεύονται. Τι πιο ουσιώδες λοιπόν, από το να εξηγηθούν μερικά πράγματα μέσα από τον κινηματογράφο.
Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από το Die Welle ή αλλιώς The Wave. Πρόκειται για μια ταινία γερμανικής παραγωγής του 2008, η οποία βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα. Στο βιβλίο, τα γεγονότα που περιγράφονται αποτελούν πραγματικότητα.
Κύριο θέμα της ταινίας είναι ο απολυταρχισμός. Τα γεγονότα λαμβάνουν μέρος σε σχολείο στη Γερμανία όπου ένας καθηγητής αποφασίζει να διδάξει την πολιτική της απολυταρχίας για μια εβδομάδα. Το ζήτημα όμως δεν είναι αυτό. Οι μαθητές είναι πεπεισμένοι πως η μορφή τέτοιου είδους εξουσίας, είναι αδύνατον να εμφανιστεί στις σημερινές κοινωνίες. Το πείραμα που ακολουθεί μάλλον αποδεικνύει το αντίθετο. Ο καθηγητής θα υποχρεώσει τους μαθητές να ντύνονται ομοιόμορφα, να αποδίδουν σεβασμό προς το πρόσωπό του και να δρουν με κοινούς σκοπούς, δηλαδή σαν σύνολο. Βλέποντας την, είναι φανερό ότι υπάρχουν κάποιοι κανόνες από το μέρος του καθηγητή οι οποίοι δεν αργούν να καταπατηθούν. Το κύμα -που μόνο τυχαία ονομασία δεν είναι- παρασέρνει τα παιδιά σε έναν μαζικό παροξυσμό. Δεν είναι αδιάφορη ακόμα ούτε η επιλογή της χώρας, ούτε του θέματος. Αμαρτίες από γονείς και προηγούμενες γενιές αντικατοπτρίζονται στα λυκειόπαιδα της Γερμανίας που φαίνονται τουλάχιστον αμόρφωτα μπροστά στα ‘’μεγαλεία’’ των προηγούμενων. Ξέχνα πως βλέπεις ταινία. Σκέψου κάθε έννοια που σου παρουσιάζει και τοποθέτησε την στην καθημερινότητα του 2018. Μια μικρογραφία μερικών ωρών που περικλείει μέσα της την παγκόσμια πραγματικότητα. Δεν εγγυάται κανείς πως κάτι αντίστοιχο δεν είναι εφικτό και εδώ (όπου και αν είσαι διαβάζοντας το.) Για την ακρίβεια ξέρεις ότι η ζημιά έχει ήδη γίνει όταν η χρυσή αυγή μπαίνει στη Βουλή. Αυτά που παρουσιάζονται στην έβδομη τέχνη σαν πρότυπα προς αποφυγή, βρίσκουν έδαφος και ευδοκιμούν. Ο αφορισμός της διαφορετικότητας και ο φόβος για οτιδήποτε καινούργιο σε κρατούν τόσο μακριά από τον διπλανό σου σε μια ψεύτικη φούσκα ασφαλείας που από στιγμή σε στιγμή θα εκραγεί. Μην περιμένεις να βρεις κρυφά νοήματα και υπονοούμενα. Ανοίγει όλα τα χαρτιά της μπροστά σου μέχρι να νιώσεις κόμπο το στομάχι σου. Είναι μια ταινία με ξεκάθαρους στόχους, που περνάει το ίδιο ξεκάθαρα μηνύματα.
Είναι περιττό να αναφερθώ σε θέματα τεχνικής φύσεως όπως η σκηνοθεσία. Δεν την κατέβασα ποτέ με το σκεπτικό ότι θα δω Νόλλαν. Νομίζω κάπου εκεί στην έρευνα που έκανα, μια κριτικός ταινιών έγραψε αυτό : ‘’ πρόκειται για μια εύστοχη έκθεση ιδεών, με μερικά ορθογραφικά λάθη.’’ Συμφωνώ με αυτό.
Υπάρχουν θεάματα που σε κάνουν να αναθεωρείς όσα έχεις πράξει ως τώρα. Στιγμές μεμονωμένες μέσα στην καθημερινότητα με λίγα λόγια που όσο να’ναι σε ταρακουνούν. Όλες αυτές είναι ακριβώς το The Wave.
- Παρόμοιες ταινίες: ‘’American History X’’, ‘’The Believer’’ , ‘’
Ακόμα ένα κινηματογραφικό αριστούργημα που αξίζει να δείτε, αν η πολιτική ορθότητα είναι στις προθέσεις του χαρακτήρα σας, είναι το Django Unchained του 2012. Ένας Γερμανός κυνηγός επικηρυγμένων ελευθερώνει τον σκλάβο Τζάνγκο για να τον βοηθήσει στον επικερδή εντοπισμό των αδελφών Μπριτλς. Μετά την επιτυχία της αποστολής δουλεύουν μαζί ως συνεταίροι και αποφασίζουν να αναζητήσουν τη γυναίκα του Τζάνγκο, η οποία είναι σκλάβα σε μια φυτεία του Νότου. Τόσο απλά φαίνονται όλα μέχρι που καταλαβαίνεις πόσες φορές ακούστηκε η λέξη nigger. Μια λέξη σαν κάτι αποτυχημένα τατουάζ που τόσα χρόνια προσπαθούν να βγάλουν από πάνω τους ακούγεται σαν το καλημέρα. Ο Ταραντίνο δεν προσβάλλει κανέναν, όμως σίγουρα προκαλεί πολλούς να αναθεωρήσουν για την πραγματικότητα της Αμερικής. Μεταφέρει στο μικροσκόπιο τον τρόπο αντιμετώπισης των μαύρων στην Αμερική. Τόσο κυνικά και απόλυτα όσο είναι. Βολεμένοι οπαδοί του Τραμπ -θα λέγαμε στο σήμερα- απέναντι σε επαναστάτες που δεν υπολογίζουν ούτε χρώμα ούτε φυλή, να κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος. Με κάνει να σκέπτομαι πώς γίνεται κάτι τόσο λογικό και ελεύθερο όπως η ισότητα, να βρίσκει εμπόδια στις κοιλιές των ‘’ανώτερων’’ λεύκων. Η σκηνή/παρωδία με τους κουκουλοφόρους της Κου Κλουξ Κλαν, είναι ένα μόνο παράδειγμα αντιστροφής της εικόνας που αναπαρήγε το λευκό σινεμά για τους σκλάβους και που στην κάμερα του Ταραντίνο γίνεται αφορμή για σχόλιο πάνω στον διάλογο της ορθότητας με την πραγματικότητα. Την ίδια στιγμή μια άλλη ερώτηση προκύπτει. Είναι όντως σκόπιμο να παράγονται τέτοιες ταινίες ακόμα και όταν ικανοποιούν την πείνα των ‘’λευκών’’ για ταπείνωση των μαύρων;
Το τέλος φαινομενικά αποδυναμώνει όμως αφήνει σίγουρα την ελπίδα για την μακρινή λύτρωση.
- Παρόμοιες ταινίες: ‘’12 χρόνια σκλάβος’’, ‘’To kill a Mocking Bird’’,’’ The Hurricane’’
Πολιτική ορθότητα όμως είναι αναγκαία και σε πιο ‘’αυτονόητα’’ ζητήματα. Η σχέση των δυο φύλων για παράδειγμα ή οι ομοφυλόφιλοι και το πώς αντιμετωπίζονται το 2018. Σε μια εποχή που υποτίθεται έχει γίνει τόση επιστημονική πρόοδος υπάρχουν διαφοροποιήσεις. Ρατσισμός δεν είναι μόνο να μην θέλεις να κάτσει δίπλα σου στο μετρό ο μετανάστης από την Συρία. Είναι ακόμα να θεωρείς ότι η κοπέλα στο γραφείο πρέπει να πληρώνεται λιγότερο από εσένα και πως δεν της αξίζει να κατακτήσει μια ηγετική θέση. Φαινόμενο που έχει τις ρίζες του στις πατριαρχικές κοινωνίες του παρελθόντος έρχονται να διαψεύσουν μια σειρά από ταινίες όπως το ‘’Iron Lady’’ με την Μεριλ Στριπ , το ‘’Frida’’ με την Σαλμα Χαγεκ και το ‘’Gravity’’ με την Σαντρα Μπουλοκ.
Στο ‘’Iron Lady’’ η πολυβραβευμένη με Όσκαρ Μέριλ Στριπ υποδύεται μια από τις πιο διάσημες και με μεγάλη επιρροή γυναίκες του 20ού αιώνα, την Μάργκαρετ Θάτσερ. Έρχεται από το πουθενά για να σπάσει τους φραγμούς του φύλου και της κοινωνικής τάξης και να επικρατήσει σ’ έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Ας είμαστε ειλικρινείς και μόνο το γεγονός ότι η Στριπ είναι πρωταγωνίστρια αρκεί για να σε κάνει να θες να δεις την ταινία ακόμα και αν δεν έχεις ιδέα ποια είναι η Θάτσερ. Η ταινία θα έλεγε κανείς είναι σαν ένα συνεχόμενο throwback αναμνήσεων της ηλικιωμένης πλέον πολιτικού. Αφήνοντας στην άκρη της πολιτικές τοποθετήσεις της μένει ένα συμπέρασμα. Η ταινία δεν εστιάζει ούτε στον εσωτερικό αλλά ούτε και τελείως στον εξωτερικό κόσμο της Θάτσερ. Ένα μείγμα επίλογων για επιτυχημένη καριέρα μαζί με θυσίες εις βάρος της οικογενείας της. Νομίζω μόνο το τελευταίο να κρατήσεις, γίνεται κατανοητό το μέγεθος της ανισότητας και των υπολειμμάτων ρατσισμού. Αν μιλούσαμε για αρσενικού φύλου πολιτικό, η λέξη οικογένεια δεν θα αναφερόταν πουθενά ως μια προβληματική επιλογή. Ως η πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου και βασικός παράγοντας στην παγκόσμια πολιτική σκηνή της δεκαετίας του 1980, η Μάργκαρετ Θάτσερ αξίζει μια σκληρή αλλά δίκαιη βιογραφία που θα ρίχνει φως στα δυνατά και τα αδύνατα σημεία της ως άτομο και ως ηγέτης. Μέχρι να γυριστεί, όμως, μια τέτοια ταινία, έχουμε το «H Σιδηρά Κυρία», μια κλασσικά αβλαβής, βασισμένη στα γνωστά πρότυπα του Χόλιγουντ, πολιτική βιογραφία που προσφέρει μόνο μια απλή ανάλυση της Θάτσερ. Απλή ανάλυση της Θάτσερ, χαμηλό budget, πολιτικά συμφέροντα… Ο χρόνος θα δείξει.
Σε τόσες ακόμα κοινωνικές ομάδες μπορώ να αναφερθώ που παραγκωνίζονται μπροστά στα συμφέροντα του κράτους για να αντιμετωπίζονται με ρατσισμό από το ίδιο το σύστημα! Είναι τόσο μπερδεμένα τα μονοπάτια της εξουσίας που ήδη αισθάνομαι μια έντονη δυσφορία γράφοντας το παραπάνω άρθρο. Με θλίβει το γεγονός ότι μετά από τόση προσπάθεια και τόσα λάθη συνεχίζουν οι κυβερνήσεις να μην επιφέρουν ριζικές αλλαγές. Πες το εκπαιδευτικό σύστημα, πες το όπως θες. Εγώ αυτό που βλέπω είναι ένα διαρκές μοτίβο στο oποίο το μόνο που αλλάζει είναι η χρονολογία.
