Η Diane Arbus γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1923. Ιδιαίτερα σημαντική φωτογράφος με τεράστιο έργο τόσο σε όγκο όσο και σε ποιότητα. Οι φωτογραφίες της προσφέρουν μια διαφορετική ματιά στη διαφορετικότητα, στην ομορφιά και στο περιθώριο. Από πολύ νωρίς εκδήλωσε το ενδιαφέρον της για τη φωτογραφία. Σε αυτό ίσως έπαιξε ρόλο το γεγονός πως είχε καλλιτεχνικές επιρροές από το οικογενειακό της περιβάλλον.
Η αρχή του κακού ή η ασχήμια του όμορφου
Γνωρίστηκε με τη φωτογραφία περίπου το 1941 από μια έκθεση φωτογραφίας που είχε πάει. Ωστόσο, πολύ αργότερα ξεκινά να φωτογραφίζει η ίδια. Μπορούμε να πούμε πως από την αρχή της καριέρας της είχε ομαλή πορεία. Η Arbus σπουδάζει φωτογραφία, έχει συνεργασίες με περιοδικά, κερδίζει υποτροφία και μεταξύ άλλων παραδίδει και μαθήματα. Είναι αναγνωρισμένη και χαίρει σεβασμό.
Είχε την τύχη να αναγνωριστεί το έργο της όσο ήταν ακόμα εν ζωή – αν και αυτή ήταν σύντομη, από επιλογή-. Ήδη τη δεκαετία του 1960 αναγνωρίζεται το ταλέντο και το έργο της. Συμμετέχει σε εκθέσεις και συνεργάζεται με διάφορα περιοδικά όπως τα Esquire και Sunday Times Magazine. Κάνοντας τα πρώτα της φωτογραφικά βήματά με τον άντρα της και επίσης φωτογράφο ,Allan Arbus, -το πατρικό της ήταν Nemerov – εμπλέκεται με τον χώρο της μόδας και της διαφήμισης. Αρχικά φωτογράφιζε την καλή κοινωνία και την πλαστή λάμψη της. Πολύ γρήγορα όμως από την κορυφή θα βρεθεί τον πάτο του βαρελιού, όπου βρίσκονται τα “φρικιά” και οι απόκληροι του κόσμου – όπως χρησιμοποιούνται αυτές οι λέξεις ευρέως-.
Όλα όσα δεν θέλουμε να δούμε
Αυστηρές φωτογραφίες, ασπρόμαυρες και ειλικρινής. Η Arbus επιλέγει να γνωρίζει όσο το δυνατόν καλύτερα τα μοντέλα της μιας και θεωρούσε πως αυτό θα λειτουργούσε καλύτερα για τις φωτογραφίες της. Αν και έχει μείνει γνωστή για τις φωτογραφίες ανθρώπων του περιθωρίου –ψυχικά νοσούντες, άνθρωποι με νοητική υστέρηση ή σεξουαλικό προσανατολισμό πέραν του κλασικού δίπολου- το έργο της μεταβάλλεται μέσα στον χρόνο. Το περιθώριο δεν ήταν η αφετηρία της Arbus όμως. Αρχικά, φωτογράφιζε την “καλή” κοινωνία, την ομορφιά και τον πλούτο. Λέγεται πως αυτό ήταν κάτι το οποίο της δημιουργούσε αποστροφή. Πιστεύοντας πως υπάρχουν κι άλλα πράγματα στη ζωή, ξεκίνησε να περιπλανιέται στους δρόμους της Νέας Υόρκης φωτογραφίζοντας ανθρώπους γυμνούς από την λάμψη της ματαιοδοξίας. Οι φίλοι της ήταν μεταξύ άλλων οι φωτογράφοι Richard Avedon και Walter Evans – εύκολα κανείς διακρίνει κοινά σημεία στο έργο και των τριών.
Από “κάτω” προς τα “πάνω”
Γρήγορα η Arbus στράφηκε στο περιθώριο και στην αλήθεια που κρύβουν οι άνθρωποι που a priori -ή και από ένα ατυχές γεγονός– είναι κοινωνικά outsiders. Με αυτόν τον τρόπο η φωτογράφος κατάφερε να αποτυπώσει μεγάλο κομμάτι της αμερικάνικης κοινωνίας ακολουθώντας την στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Ανισότητες, ρατσισμός, καλλιτεχνικός παράδεισος και κόλαση μαζί. Από την μια, άμετρος πλούτος και american dream και από την άλλη κάποιοι μάχονται ακόμα για το δικαίωμα να κάθονται σε ένα λεωφορείο ή να μην τους φτύνουν στο δρόμο. Αλήθεια πόσο έχουν αλλάξει τα πράγματα σήμερα;
Αυτές οι φωτογραφίες κέρδισαν μια θέση όχι μόνο σε εκθέσεις και διαγωνισμούς αλλά και στα σαλόνια!
Η Arbus με τις φωτογραφίες της μας θυμίζει πως η ομορφιά είναι κάτι σχετικό. Η κοινωνική κατασκευή εννοιών και προτύπων για το καθετί δύναται να καθορίσει την πορεία των ανθρώπων. Προφανώς δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο, κάτι που δεν έχουμε ακούσει ξανά. Ωστόσο, κοιτώντας τις φωτογραφίες της Arbus, έρχεται κανείς αντιμέτωπος με την αδικία και το παράλογο του κοινωνικού αποκλεισμού. Υπάρχουν άνθρωποι που ανήκουν στο περιθώριο εξαιτίας είτε μιας γενετικής αλλοίωσης είτε μιας επίκτητης δυσμορφίας. Η ίδια εστίασε στα “απόβλητα” μιας κοινωνίας. Στους πιο άσχημους ανθρώπους, η Arbus έβλεπε ομορφιά.
Έμεινε γνωστή ως η φωτογράφος του άσχημου και των “φρικιών”, αλλά ίσως ήρθε η ώρα να αναθεωρήσουμε το άσχημο, το όμορφο, τα “φρικιά”…
Ας εμπνευστούμε λίγο από τους Νίκος Οικονομόπουλος: Από τα Βαλκάνια για τα Βαλκάνια και Elliott Erwitt. Ειρωνεία σε ασπρόμαυρο
